22.12.2023
Тэма 2. Прафілактыка праблемных паводзін падлеткаў.
Праблема падлеткаў-правапарушальнікаў у сучасным грамадстве ўяўляе сабой адну з самых складаных і супярэчлівых. На жаль, не кожны падлетак, ўсведамляе якія здзяйсняюцца ім супрацьпраўныя дзеі вядуць да цяжкіх і цяжка-папраўная наступстваў.
Правапарушэнне - гэта вінаватае паводзіны праводееспособного асобы, якое супярэчыць прадпісанням норм права, робіць шкоду іншым асобам і цягне за сабой юрыдычную адказнасць.
Усе правапарушэння прынята падпадзяляць на дзве групы: правіны і злачынствы (самыя цяжкія правапарушэнні).
Правіны могуць быць працоўнымі, дысцыплінарнымі, адміністрацыйнымі і грамадзянскімі (дэліктнага).
Пад злачынствамі разумеюць, як правіла, крымінальныя злачынствы, то ёсць дзеі, якія парушаюць крымінальны закон. Яны могуць адрознівацца па катэгорыі цяжару.
У залежнасці ад выгляду правапарушэння вылучаюць адпаведную адказнасць - крымінальную, адміністрацыйную, дысцыплінарную, грамадзянска прававую.
- Крымінальная адказнасць - адказнасць за парушэнне законаў, прадугледжаных Крымінальным кодэксам. Злачынства, прадугледжанае крымінальным законам грамадска небяспечнае, якое замахваецца на грамадскі лад, уласнасць, асоба, правы і свабоды грамадзян, грамадскі парадак (забойства, рабаванне, згвалтаванне, абразы, дробныя крадзяжы, хуліганства). За злоснае хуліганства, крадзеж, згвалтаванне крымінальная адказнасць наступае з 14 гадоў.
- Адміністрацыйная адказнасць прымяняецца за парушэнні, прадугледжаныя кодэксам аб адміністрацыйных правапарушэннях. Да адміністрацыйным парушэнні адносяцца: парушэнне правілаў дарожнага руху, парушэнне супрацьпажарнай бяспекі. За адміністрацыйныя правапарушэнні да адказнасці прыцягваюцца з 16 гадоў. Пакаранне: штраф, папярэджанне, папраўчыя работы.
- Дысцыплінарная адказнасць - гэта парушэнне працоўных абавязкаў, г.зн. парушэнне працоўнага заканадаўства, да прыкладу: спазненне на працу, прагул без уважлівай прычыны.
- Грамадзянска - прававая адказнасць рэгулюе маёмасныя адносіны. Пакарання да правапарушальніку: пакрыццё шкоды, выплата шкоды.
Прафілактычная праца з навучэнцамі - працэс складаны, шматаспектны, працяглы па часе. Спецыфічная задача школы ў сферы папярэджання правапарушэнняў заключаецца ў правядзенні ранняй прафілактыкі, гэта значыць стварэнне ўмоў, якія забяспечваюць магчымасць нармальнага развіцця дзяцей: выяўленне навучэнцаў, схільных да парушэння маральна-прававых нормаў, вывучэнне педагогамі індывідуальных асаблівасцяў такіх школьнікаў і прычын маральнай дэфармацыі асобы, своечасовае выяўленне тыповых крызісных сітуацый, якія ўзнікаюць у навучаюцца пэўнага ўзросту, выкарыстанне магчымасцяў вучнёўскага самакіравання, ўцягванне ў правядзенне школьных мерапрыемстваў, праца з нядобранадзейнымі сем'ямі.
Своечасова заўважаныя адхіленні ў паводзінах дзяцей і падлеткаў і правільна арганізаваная педагагічная дапамога могуць згуляць важную ролю ў прадухіленні сітуацый, якія могуць прывесці да правапарушэнняў і злачынстваў.
Вылучаюць наступныя стадыі адкланяўся паводзін падлеткаў:
- паводзіны, звязанае з свавольствамі свавольствам, празь непаслушэнства, няўрымслівым, упартасцю;
- ганіць паводзіны - паводзіны, якое выклікае больш ці менш асуджэнне навакольных, педагогаў, бацькоў (эпізадычныя парушэнні дысцыпліны, выпадкі Задзірлівасць, грубасці, дзёрзкасці, несумленнасці);
- дэвіянтныя паводзіны - маральна адмоўныя дзеянні і ўчынкі, якія прынялі характар сістэматычныхабозвыклых (ілжывасць, прытворства, крывадушнасць, эгаізм, канфліктнасць, агрэсіўнасць крадзеж і т. д.);
- паводзіны, якое нясе ў сабе зародкі крымінальнага і дэструктыўнага паводзін (эпізадычныя наўмысныя парушэнні нормаў патрабаванняў, якія рэгулююць паводзіны і ўзаемаадносіны людзей у грамадстве, хуліганства, збіцця, вымагальніцтва, распіццё спіртных напояў, злосныя парушэнні дысцыпліны і агульнапрынятых правілаў паводзінаў і т. д. );
- супрацьпраўнае або злачыннае паводзіны - паводзіны, звязанае з рознымі правапарушэннямі і злачынствамі.
Прыкметамі праблемных дзяцей могуць з'яўляцца:
1. Ухіленне ад вучобы з прычыны:
- Непаспяховасці па большасці прадметаў;
- Адставання ў інтэлектуальным развіцці;
- Арыентацыі на іншыя віды дзейнасці;
- Адсутнасці пазнавальных інтарэсаў.
2. Нізкі грамадска-працоўная актыўнасць:
- Адмова ад грамадскіх даручэнняў;
- Грэблівае стаўленне да спраў класа;
- Дэманстратыўны адмова ад удзелу ў працоўных справах;
- Грэблівае стаўленне да грамадскай уласнасці, яе псаванне.
3. Негатыўныя праявы:
- Ужыванне спіртных напояў;
- Ўжыванне псіхатропных і таксічных рэчываў;
- Цяга да азартных гульняў;
- Курэнне;
- Нездаровыя сэксуальныя праявы.
4. Негатывізм ў ацэнцы рэчаіснасці.
5. Падвышаная крытычнасць па адносінах да педагогаў і дарослым:
- Грубасць;
- Бойкі;
- Прагулы;
- Пропускі заняткаў;
- Недысцыплінаванасць на ўроках;
- Збіццё слабых, малодшых;
- Вымагальніцтва;
- Жорсткае стаўленне да жывёл;
- Крадзеж;
- Парушэнне грамадскага парадку;
- Нематываваныя ўчынкі.
6. Стаўленне да выхаваўчым мерапрыемствам:
- Абыякавае;
- Скептычнае;
- Негатыўнае;
- Жорсткае.
Чаму фармуецца такія паводзіны? Што ўплывае на падлеткаў?
1. Неспрыяльныя ўмовы сямейнага выхавання. Для дзіцяці самы дзейсны ўзор гэта яго бацькі. Асацыяльныя (паводзіны, якое супярэчыць грамадскім нормам і прынцыпам) паводзіны бацькоў: сістэматычнае п'янства, скандалы, распуста, праява жорсткасці.
2. Недастатковая ўвага і любоў з боку бацькоў. Дагледжаны, своечасова накормленный і модна апрануты дзіця можа быць ўнутрана адзінокім, псіхалагічна беспрытульным, бо да яго настрою, інтарэсаў і перажыванняў нікому няма справы. Такія хлопцы асабліва імкнуцца да зносін з аднагодкамі і дарослымі па-за сям'і, што ў вядомай ступені кампенсуе ім недахоп увагі, ласкі і клопату з боку бацькоў. Аднак калі гэта зносіны набывае нездаровая цікавасць, яно згубным чынам адбіваецца на маральным развіцці і паводзінах дзяцей.
3. Гиперапека. Няма свабоды выбару ў дзіцяці, так як бацькі баючыся, каб іх дзеці не нарабілі памылак, не даюць ім жыць, усе стараюцца вырашыць за іх. Следства - інфантыльнасць, несамастойнасць, асабістая безгрунтоўнасць дзіцяці.
4. Празмернае задавальненне патрэбам дзіцяці. У сем'ях, дзе дзецям ні ў чым не адмаўляюць, патураюць любым капрызам, пазбаўляюць ад хатніх абавязкаў, вырастаюць не проста гультаі, а спажыўцы, якія прагнуць усё новых і новых задавальненняў і выгод. Адсутнасць звычкі да разумнага самаабмежавання нярэдка штурхае іх на злачынствы, здзяйсняныя пад уплывам матываў і жаданняў чыста спажывецкага характару.
5. Празмерная патрабавальнасць і аўтарытарнасць бацькоў. Залішняя суровасць бацькоў, празмернае выкарыстанне разнастайных абмежаванняў і забаронаў, пакаранняў, якія зневажаюць дзяцей, якія абражаюць іх чалавечую годнасць, імкненне падпарадкаваць дзіцяці сваёй волі, навязванне свайго меркавання і гатовых рашэнняў, катэгарычнасць меркаванняў і загадным тон, выкарыстанне прымусу і рэпрэсіўных мер, уключаючы фізічныя пакарання, руйнуюць атмасферу ўзаемаразумення і даверу, нярэдка штурхаючы дзяцей на злачынства.
Паважаныя бацькі, памятайце:
- Заўсёды адзначайце нешта асаблівае, добрае, унікальнае, што ёсць у вашым дзіцяці, у вас саміх і іншых людзях.
- Пазбягайце крытыкі ўласнага цела, цела вашага дзіцяці і іншых людзей.
- Тлумачце свайму дзіцяці, што імідж чалавечага цела, навязаны сродкамі масавай інфармацыі, не рэалістычны. Здаровае цела бывае самых розных памераў і формаў.
- Адзначайце тое, што ваша дачка ўмее рабіць добра, а не формы яе цела. Даследаванні паказваюць, што важную ролю ў фарміраванні самаацэнкі дачок гуляюць іх бацькі.
- Дзеці пераймаюць звычкі здаровага ладу жыцця ад сваіх бацькоў. Што тычыцца здаровага харчавання, фізічнай актыўнасці і самаацэнкі, будзьце свайму дзіцяці ўзорам для пераймання.
- У актыўных бацькоў-актыўныя дзеці. Замест таго, каб проста назіраць, як гуляе ваш дзіця, гуляйце разам з ім.
- Часцей хвалеце свайго дзіцяці за яго ўчынкі, паводзіны і здольнасці.
- Проста ўсім сэрцам любіце свайго дзіцяці
27.10.2023
Тэма 1. Сям’я як персанальнае мікраасяроддзе жыцця і развіцця дзіцяці. Маральныя і культурныя каштоўнасці сям’і.
Сям'я-агульначалавечая каштоўнасць.
Сям'я-найважнейшы інстытут сацыялізацыі падрастаючых пакаленняў. Сям'я - малая сацыяльная група, натуральнае асяроддзе жыцця і развіцця дзіцяці, якая закладвае асновы асобы.
Галоўнае прызначэнне сям'і-выхаванне дзяцей. Сям'я-персанальнае асяроддзе жыцця і развіцця дзіцяці, якасць якой вызначаецца шэрагам параметраў. Сацыяльна-культурны параметр залежыць ад адукацыйнага ўзроўню бацькоў і іх удзелу ў жыцці грамадства; сацыяльна-эканамічны вызначаецца маёмаснымі характарыстыкамі і занятасцю бацькоў на працы; тэхніка-гігіенічны залежыць ад умоў пражывання, абсталяванасці жылля, асаблівасцяў ладу жыцця; дэмаграфічны вызначаецца структурай сям'і. Які б бок развіцця дзіцяці мы не ўзялі, заўсёды апынецца, што вырашальную ролю ў яго эфектыўнасці на тым ці іншым узроставым этапе гуляе сям'я.
Якія функцыі і задачы развіццёвай дзейнасці сучаснай сям'і?
Галоўнымі функцыямі сям'і з'яўляюцца:
* выхаваўчая;
* аздараўленчая;
* духоўна-маральная;
* пазнавальна-адукацыйная;
* бытавая;
* працоўная;
* культурна-асветніцкая;
* вольнага часу-творчая;
* стымулюючая самастойны вопыт асобы;
* ахоўная.
Галоўныя задачы сямейнага выхавання гэта:
* гарманічнае развіццё дзіцяці;
* клопат пра здароўе дзяцей;
* дапамога ў вучэнні;
* працоўнае выхаванне і дапамогу ў выбары прафесіі;
* дапамога ў сацыялізацыі асобы;
* фарміраванне вопыту гуманных, эмацыйна-маральных адносін;
* клопат аб агульнакультурным і інтэлектуальным развіцці;
* развіццё інтарэсаў, схільнасцяў, здольнасцяў і творчасці;
* падрыхтоўка да самавыхаванню і самаразвіцця;
*палавое выхаванне, падрыхтоўка да будучага сямейнага жыцця.
Такім чынам, галоўнымі, вечнымі кампанентамі сямейнага выхавання застаюцца:
* клімат сямейнага выхавання (традыцыі, ўтульнасць, адносіны);
* рэжым сямейнага жыцця;
* змест дзейнасці (бацькі, маці, дзядулі, бабулі, дзяцей).
Сучасныя сем'і, развіваюцца ва ўмовах якаснай і супярэчлівай грамадскай сітуацыі. З аднаго боку, назіраецца паварот грамадства да праблем і патрэб сям'і, распрацоўваюцца і рэалізуюцца комплексныя мэтавыя праграмы па умацаванню і павышэнню яе значнасці в выхаванні дзяцей. З іншага боку, назіраюцца працэсы, якія прыводзяць да абвастрэння сямейных праблем. Гэта перш за ўсё падзенне жыццёвага ўзроўню большасці сем'яў, рост колькасці разводаў, адмоўна ўплываюць на псіхіку дзяцей, Павелічэнне колькасці няпоўных і якія маюць аднаго дзіцяці сем'яў. Значная частка падлеткаў аддаляецца ад бацькоў. Такім чынам, у складаных сучасных умовах сям'і патрабуецца сістэматычная і кваліфікаваная дапамога з боку школы. Толькі ў працэсе ўзаемадзеяння педагогаў і бацькоў можна паспяхова вырашаць праблему развіцця асобы школьніка.
Працэс узаемадзеяння сям'і і школы павінен быць накіраваны на актыўнае ўключэнне бацькоў у вучэбна-выхаваўчы працэс, у пазаўрочную дасугавую дзейнасць, супрацоўніцтва з дзецьмі і педагогамі.
Сям'я з'яўляецца фактарам сацыялізацыі асобы. У сям'і адбываецца інтэнсіўны кантакт дзіцяці з бацькамі і іншымі дарослымі членамі сямейнай групы. Менавіта ў сям'і фарміруюцца культура паводзін і знешняга выгляду, адбываецца развіццё культурных інтарэсаў і патрэбаў.
Разам з тым, сям'я-адна з вышэйшых маральных каштоўнасцяў грамадства. Сям'я выконвае разнастайныя функцыі, але галоўная з іх-гэта фізічнае і сацыяльнае ўзнаўленне, новых людзей. Выхаваўчая функцыя сям'і выяўляецца ў свядомых уздзеяннях бацькоў на дзяцей у адпаведнасці з узроўнем іх разумення, імкненнямі і надзеямі.
У задачу сям'і па народных поглядах ўваходзіць не толькі тое, каб мець дзяцей, але і вырасціць і выхаваць іх, перадаць дзецям сацыяльны вопыт (веды, перакананні, жыццёвыя мэты, правілы паводзін у грамадстве). Гэты вопыт можа быць перададзены наступнаму пакаленню толькі шляхам выхавання.
Сям'я, выконваючы свае функцыі, ажыццяўляе падрыхтоўку новага пакалення да жыцця. Сямейныя адносіны, выхаваўчае ўздзеянне бацькоў, усіх членаў сям'і на дзяцей, сацыялізацыя асобы ў сям'і выступаюць вырашальным фактарам развіцця і фарміравання асобы. Педагогіка сям'і заўсёды была ў цэнтры ўвагі народа. Першымі выхавацелямі дзяцей з'яўляюцца бацька і маці. Народ разглядаў сям'ю як калыска чалавецтва, як асноўны фактар фарміравання свабоднай асобы, на прыступкі развіцця дзяцей малодшага школьнага ўзросту.
Сям'я-прастора чалавечых сувязяў і адносін, дзе закладваюцца асновы гуманістычных адносін і даверу чалавека да чалавека. "Сямейнае жыццё для дзіцяці - тое ж, што для дарослых грамадская. Душа яго сілкуецца ўражаннямі, атрыманымі ў сям'і. Вопыт сямейнага жыцця дзіцяці фармуецца "вельмі рана", абдымае ўсе людскія адносіны, якія даступныя назіранні дзіцяці.
Сям'я з'яўляецца найважнейшым інстытутам сацыялізацыі асобы. Менавіта ў сям'і чалавек атрымлівае першы вопыт сацыяльнага ўзаемадзеяння. На працягу пэўнага часу сям'я наогул з'яўляецца для дзяцей адзіным месцам атрымання такога вопыту. Сям'ю можна разглядаць у якасці мадэлі і формы базавага жыццёвага трэнінгу асобы. Сацыялізацыя ў сям'і адбываецца як у выніку мэтанакіраванага працэсу выхавання, так і па механізме сацыяльнага навучэння. У сваю чаргу, сам працэс сацыяльнага навучэння таксама ідзе па двух асноўных напрамках. З аднаго боку, набыццё сацыяльнага вопыту ідзе ў працэсе непасрэднага ўзаемадзеяння дзіцяці з бацькамі, братамі і сёстрамі, а з другога боку, сацыялізацыя ажыццяўляецца за кошт назірання асаблівасцяў сацыяльнага ўзаемадзеяння іншых членаў сям'і паміж сабой.
Выхаваўчы патэнцыял сям'і і эфектыўнасць яго рэалізацыі абумоўлены многімі сацыяльнымі (палітычнымі, эканамічнымі, дэмаграфічнымі, псіхалагічнымі) фактарамі аб'ектыўнага і суб'ектыўнага характару. Да іх ставяцца:
- фактары макраасяроддзе і тыя змены, якія ў ёй адбываюцца;
- структура сям'і (нуклеарная або многопоколенная, поўная або няпоўная, шматдзетная або маладэтных);
- матэрыяльныя ўмовы яе жыццядзейнасці (узровень даходаў, жыллёвыя ўмовы, добраўпарадкаванасць побыту і інш.);
- асобасныя характарыстыкі бацькоў (сацыяльны статус, узровень адукацыі, Агульная і псіхолага-педагагічная культура, арыентацыі і ўстаноўкі на выхаванне і адукацыя дзяцей);
- псіхалагічны клімат у сям'і, сістэма і характар узаемаадносін паміж яе членамі, іх сумесная дзейнасць;
- дапамога сям'і з боку грамадства і дзяржавы ў адукацыі і выхаванні дзяцей, сацыялізацыі падрастаючага пакалення.
Першым выхаваўчым асяроддзем чалавека з'яўляецца сям'я. Менавіта яна-аснова ўсяго пазітыўнага і негатыўнага ў лёсе кожнага чалавека, у фарміраванні яго асобы. Але нельга не бачыць, якое разбуральнае ўздзеянне на сям'ю аказаў сацыяльна-эканамічны і палітычны крызіс. Назіраецца рэзкая дыферэнцыяцыя даходаў сем'яў. Многія з іх не змаглі прыстасуецца да новых умоў, сфармаваць ахоўныя стратэгіі і механізмы. Паглыбляецца дэзарганізацыя жыцця, руйнуюцца якія склаліся маральна-этычныя нормы і традыцыі, сямейны ўклад. Усё гэта негатыўна адбіваецца на выхаваўчым патэнцыяле сям'і, яе ролі ў сацыялізацыі дзяцей. Матэрыяльнае няшчасце, высокі ўзровень занятасці бацькоў, неспрыяльная псіхалагічная атмасфера згубна ўплываюць на развіццё дзяцей. Усё гэта, негатыўна адбіваецца на выхаваўчым патэнцыяле сем'яў і працэсе сацыялізацыі дзяцей. Наяўнасць аднаго або некалькіх дзяцей у сям'і прадвызначае вынікі сямейнага выхавання і сацыялізацыі не само па сабе, а толькі ў сістэме такіх не менш важных паказчыкаў, як псіхалагічная атмасфера сям'і, асабісты прыклад бацькоў, узровень іх адукацыі і педагагічнай культуры і інш.
Рэальна ўзмацніць выхаваўчы патэнцыял, асабліва маладой сям'і, можа дапамога ў выхаванні дзяцей з боку старэйшага пакалення (бабуля, дзядуля і іншых сваякоў). Разам з выкананнем бытавых абавязкаў і сыходам за дзецьмі яны служаць своеасаблівым транслятарам сацыяльнага вопыту, назапашанага іх пакаленнем. У сувязі з рэаліямі сённяшняга дня іх дапамога станавіцца ўсё больш актуальнай, а попыт на яе з боку маладых бацькоў няўхільна расце.
Унутрысямейных адносіны ёсць, па сутнасці, міжасобасныя адносіны ў працэсе зносін. Менавіта ў працэсе зносін з дарослымі дзеці набываюць навыкі прамовы і мыслення, прадметных дзеянняў, асвойваюць сацыяльны вопыт, успрымаюць лад жыцця сям'і для наступнага яго ўзнаўлення.
Даследаванні паказалі што, маральна-эмацыйны клімат сям'і ў значнай меры фармуецца адносінамі паміж бацькам і маці. Сацыялізацыя, маральнае і псіхічнае развіццё дзяцей у сям'і залежаць ад ступені гарманічнасці шлюбных адносін.
Практыка паказвае, што найбольш высокім выхаваўчым патэнцыялам валодае тып сям'і, заснаваны на роўнасці і партнёрстве. Эгалітарныя шлюбныя адносіны спрыяюць развіццю ў дзяцей такіх якасцяў, як дабрыня, працавітасць, дысцыплінаванасць, уменне пастаяць за сябе, самастойнасць, бескарыслівасць, сціпласць, адказнасць, самакрытычнасць. Дзеці з такіх сем'яў лепш падрыхтаваныя да ролі будучага сем'яніна, праяўляюць вялікую клопат пра бацькоў, змест іх жыццёвых мэтаў уяўляе вялікую сацыяльную каштоўнасць, чым у дзяцей з іншых сем'яў.
Досвед працы сведчыць, што такія якасці дзяцей, як адказнае стаўленне да вучобы, працавітасць, таварыскасць, спагадлівасць і шэраг іншых, непасрэдна карэлююць з адсутнасцю сур'ёзных канфліктаў паміж бацькамі. У канфліктных сем'ях у дзяцей фармуюцца супрацьлеглыя якасці-безадказнае стаўленне да вучобы, нежаданне працаваць, замкнёнасць, нядобразычлівасць.
Колькасць паўнавартасных сем'яў працягвае скарачацца. Статыстыка сцвярджае, што 40% створаных сем'яў распадаецца ўжо ў першы год. Кожная другая сям'я распадаецца ў працягу дзесяці гадоў. На тысячу сем'яў прыпадае толькі 34, у якіх колькасць дзяцей дасягае трох і больш. У 443 сем'ях з тысячы дзяцей наогул няма! Гэта вельмі трывожны сігнал.
Больш важным у плане сямейнага выхавання і сацыялізацыі з'яўляюцца адносіны паміж бацькамі і дзецьмі. Негатыўныя якасці асобы ўзнікаюць пры дэфіцыце бацькоўскай любові, калі дзеці не атрымліваюць неабходнага зарада станоўчых эмоцый, пазбаўленыя бацькоўскай прыхільнасці. Дзіця ў такой сям'і расце пасіўным і няўпэўненым, агрэсіўным і клапатлівым.
Таксама існуе дэфіцыт зносін бацькоў з дзецьмі. Напрыклад, у настольныя гульні (шахматы, шашкі, лато і інш.) гулялі з дзецьмі досыць часта бацькі ў 64% сем'яў, а ў 10% сем'яў гэта не практыкавалася наогул. Хадзілі з дзецьмі на лыжах, каталіся на каньках 55% бацькоў, а 12% - не рабілі гэтага ніколі. Сярод відаў заняткаў з дзецьмі ў працоўныя дні часцей за ўсё адрозніваліся чытанне, гутаркі. Далей кантроль хатніх заданняў, гульні і навучанне працоўным навыкам. Вялікае значэнне для сацыялізацыі дзяцей мае іх ўключэнне ў розныя віды дзейнасці сям'і, іх далучэнне да працы. Удзел дзяцей у сямейным гаспадарча-бытавым працы неабходна не толькі ў чыста практычных мэтах, але і з пункту гледжання іх выхавання і падрыхтоўкі да самастойнага жыцця, а таксама ўмацавання сувязяў пакаленняў у сям'і.
Бацькам неабходна далучаць дзяцей у працоўную жыццё сям'і для развіцця яго волі, настойлівасці, дысцыплінаванасці, пачуцці абавязку і адказнасці. Залатое правіла педагогікі дашкольнага перыяду: "не рабіць за дзіця таго, што ён можа сам зрабіць, што яму трэба самому зрабіць і, такім чынам, што ён павінен сам зрабіць. Дзіцячая праца ў сям'і-дзейсны сродак сацыялізацыі дзяцей. Дзеці павінны ўсведамляць і адчуваць, што яны не толькі паслухмяныя выканаўцы заданняў дарослых, але члены працоўнай сям'і, каштоўныя памочнікі дарослых.
Сям'я-грамадскі механізм ўзнаўлення чалавека, адносіны паміж мужам і жонкай, бацькамі і дзецьмі, заснаваная на гэтых адносінах малая група, члены якой звязаны агульнасцю побыту, узаемнай маральнай адказнасцю і ўзаемадапамогай.
Функцыі сям'і звязаны з патрэбамі грамадства і асобы (у прыналежнасці да сямейнага групе). Без ўсебаковага задавальнення патрэбаў асобы сям'я не будзе стабільная і таму не зможа ў поўнай меры задавальняць грамадскія інтарэсы і патрэбы. Функцыі сям'і глыбока гістарычна, цесна звязаны з сацыяльна-эканамічнымі ўмовамі жыццядзейнасці грамадства, і з цягам часу мяняюцца як характар функцый, так і іх іерархія. Аналіз айчыннай і замежнай літаратуры дазваляе вылучыць асноўныя тыпы функцый сучаснай сям'і, якія прадстаўлены ў сувязі з асноўнымі сферамі жыццядзейнасці.
Функцыі сям'і-гэта спосабы праявы яе актыўнасці, спосабы жыццядзейнасці ўсёй сям'і і асобных яе членаў.
У сацыяльнай педагогіцы вызначаюць наступныя функцыі сям'і ў працэсе сацыялізацыі.
Па-першае, фізічнае і эмацыйнае развіццё чалавека. У маленстве і раннім дзяцінстве гэтая функцыя адыгрывае вызначальную ролю, якая не можа быць кампенсаваная іншымі інстытутамі сацыялізацыі. У дзіцячым, малодшым школьным і падлеткавым узростах яе ўплыў застаецца вядучым, але перастае быць адзіным. Затым ролю гэтай функцыі памяншаецца, а ў старэчым узросце зноў становіцца дамінуючай.
Па-другое, сям'я гуляе вызначальную ролю ў фарміраванні псіхалагічнага полу дзіцяці ў першыя тры гады яго жыцця. Як высветлілася, вырашальнае значэнне ў гэтым мае бацька, бо менавіта ён, як правіла, дыферэнцыявання ставіцца да дачкі і сыну (у прыватнасці, заахвочвае актыўнасць, агрэсіўнасць ў сына і жаноцкасць, мяккасць у дачкі). Паколькі маці звычайна аднолькава цёпла ставіцца да дзяцей обоего полу, пастолькі адсутнасць у сям'і бацькі або яго толькі фармальнае наяўнасць робіць эфектыўнасць палавой сацыялізацыі праблематычнай.
Па-трэцяе, сям'я адыгрывае вядучую ролю ў разумовым развіцці дзіцяці, а таксама ўплывае на меру далучэння чалавека да культуры на ўсіх этапах сацыялізацыі.
Па-чацвёртае, сям'я мае важнае значэнне ў авалоданні чалавекам сацыяльнымі нормамі, а калі гаворка ідзе пра нормы, якія вызначаюць выкананне ім сямейных роляў, роля сям'і становіцца кардынальнай.
Па-пятае, у сям'і фармуюцца фундаментальныя каштоўнасныя арыентацыі чалавека ў сферах сямейных і міжэтнічных адносін, а таксама вызначаюць яго стыль жыцця, сферы і ўзровень дамаганняў, жыццёвыя памкненні, планы і спосабы іх дасягнення.
Па-шостае, сям'і ўласцівая функцыя сацыяльна-псіхалагічнай падтрымкі чалавека, ад чаго залежыць яго самаацэнка, узровень самапавагі, мера самопринятия, аспекты і эфектыўнасць самарэалізацыі.
Такім чынам, найважнейшая сацыяльная функцыя сям'і-выхаванне і развіццё дзяцей, сацыялізацыя падрастаючага пакалення. Педагагічнае забеспячэнне сям'і ўключае ў сябе не толькі яе магчымасці ў сферы духоўна-практычнай дзейнасці бацькоў, накіраванай на фарміраванне ў дзяцей пэўных якасцяў, але і тыя, якія закладвае сямейная мікраасяроддзе, вобраз сям'і ў цэлым.
БЕЗОПАСНОСТЬ ПОДРОСТКОВ В СЕТИ ИНТЕРНЕТ
Современная система потребления информации создает огромный разрыв между реалиями, в которых живут родители и дети. До появления соцсетей, если у молодежи и появлялось какое-то опасное увлечение, то о нем, как правило, слышали все по радио и телевидению. И если что-то с ребенком происходило, родители хотя бы имели представление об этом. А сейчас все не так. Сейчас, если у молодежи появляется какая-то новая тема, то родители могут быть не в курсе того, что происходит с их детьми. Так происходило со снюсами, когда они были в свободной продаже больше года, а родители даже не знали, что это такое Это все происходило потому, что родители не имели доступа к информации, которая была известна подросткам.
Универсальной защиты от угроз не существует. Поэтому самый лучший способ уберечь ребенка от этого – это участвовать в его «виртуальной жизни». Также важно научить ребенка правилам компьютерной безопасности.
Психологи советуют родителям активно участвовать в приобщении детей к интернету и принимать участие в его повседневном использовании.
ü Находить время для общения с ребенком. Когда родители усаживают ребенка за компьютер, чтобы он им не мешал заниматься своими делами, они своими руками распахивают все ловушки интернета.
ü Позаботиться о досуге своего ребенка. Чем больше у него интересов и хобби, тем больше шансов, что интернет станет для юного пользователя ценным источником информации, а на негатив просто не останется времени.
ü Стать для ребенка проводником в интернет (а не наоборот). Родителям лучше быть немного впереди собственного ребенка в области освоения Интернета.
ü Знать, чем ребенок занимается в интернете. Добавить его в друзья в социальных сетях и поддерживайте общение с ним там.
Главный ориентир – возраст ребенка.
Самые маленькие пользователи (2-5 лет).
üЕсли вы даете мобильные устройства своим маленьким детям, то обязательно предварительно настройте их так, чтобы ребенок видел только информацию, которая соответствует его возрасту.
üРассказывать малышу про угрозы интернета еще рано: он просто вас не поймет.
üДействия совсем маленького ребенка проконтролировать легче всего – просто будьте рядом и посматривайте, чем он занят. Не забывайте следить за временем: слишком много времени с мобильным устройством – вредно для здоровья ребенка.
Юные исследователи (6-11 лет).
üВыпускники детского сада и младшие школьники уже делают первые самостоятельные шаги в освоении интернета. Этот возраст – самый подходящий для того, чтобы начать говорить с ребенком о компьютерной безопасности, о ловушках виртуальной реальности и необходимости дозированного использования интернета.
üПокажите разницу между реальным и виртуальным миром. Ребенок должен помнить, что не все, увиденное в интернете, является правдой – это касается и людей, и информации.
üПроявляйте максимум терпения и всегда отслеживайте реакцию ребенка на ту или иную информацию.
üСпокойно и открыто выражайте свое мнение. Какую-то информацию стоит обсудить несколько раз для ее лучшего понимания.
Подростки (12+).
üПодростковый возраст связан с активной социализацией – родители отходят на второй план, все большую значимость в жизни школьника получают ровесники, их кумиры и актуальные тренды молодежной среды. В это время общение с близкими взрослыми, в том числе на тему компьютерной безопасности, может стать не таким доверительным.
ü В подростковом возрасте люди стремятся к независимости – поэтому сейчас самое время научить ребенка принимать самостоятельные решения, адекватно оценивать свои силы и возможности и, при необходимости, обращаться за помощью ко взрослым.
üПодростки чаще всего заходят в интернет со своих мобильных телефонов. Подробно расскажите им об угрозах.
üНеобходимо с подростком обсуждать различные виды угроз в Интернете и их последствия для подростка и членов его семьи.
üНеобходимо рассказывать подростку о сохранности личной информации и осторожность при ее распространении.
üМеры безопасности при интернет-знакомствах и при переходе «из виртуальной жизни в реальную».
üРассказывать о необходимости установки антивирусных программ на телефон и компьютер.
üПриучайте детей через каждые 30-40 минут работы за компьютером делать перерывы, чтобы снять напряжение с глаз, размять мышцы и немного отдохнуть.
üОчень важно не давить на подростка, чтобы не вызвать отторжение. Говорите спокойно и уважительно. Будьте последовательны в ваших требованиях.
üНе ругайте подростка, если вы увидели, что он смотрит в интернете что-то неуместное. Аргументированно объясните, почему не стоит посещать подобные сайты.
üПостарайтесь сделать так, чтобы компьютерная безопасность вошла в привычку у всей вашей семьи.
Всё то, на что подписан ваш ребёнок, формирует его внутренний мир. Так что анализ социальных сетей – это очень важно.
Информация, которая наполняет аккаунт ребенка, напрямую отражает его эмоциональное состояние.
К примеру, многие подростки, страдающие от одиночества, недостатка внимания, выбирают для аватарки образ волка. Это животное стало символом одиночества, волк-изгой не находит понимания в своей стае. Если увидите изображение хрупкой бабочки, находите статусы или группы о хрустальных девочках, то необходимо обратить внимание на рацион питания ребенка, поскольку эти образы активно используются группами, пропагандирующими анорексию.
Часто родители не знают, как именно контролировать поведение ребенка в социальной сети. Читать переписку и устраивать допросы по поводу каждой картинки, появившейся на стене? Такое поведение неминуемо вызовет у ребенка желание спрятаться. Он закроет профиль, создаст второй аккаунт или попросту удалит родителей из сети. Пустить ситуацию на самотек? Дескать, пусть что хочет, то и пишет на странице, лишь бы уроки делал да не донимал по вечерам вопросами? Самоустранение из жизни, пусть и виртуальной, вашего ребенка чревато потерей доверительных отношений с ним.
Специалисты рекомендуют родителям найти золотую середину. Необходимо иногда контролировать профиль ребенка – количество друзей, записи, музыка и видео, аватарки. Если вам что-то насторожило – поговорите! Поинтересуйтесь настроением ребенка, спросите, все ли у него в порядке в школе, не поругался ли с кем из сверстников. Говорите ему, что вам важно, что происходит в его жизни. Ребенок должен научиться не бояться, не стесняться проговаривать с родителями даже неприятные ситуации. И прививать такую привычку нужно в раннем возрасте, чтобы потом в подростковом подросток не внес вас в черный список.
Совет для всех. Если ваш ребёнок уже зарегистрирован в соцсетях, то не поленитесь, создайте себе аккаунт, и подпишитесь на те же группы, на которые подписан он, и тогда вы будете получать себе в ленту те же самые посты, что и он, кроме репостов его друзей, конечно.
Проведите такой эксперимент и, читая эти посты, думайте о том, как они подействуют на него. Попробуйте воспринимать эти картинки и посты не как развлекательный контент, а как обучающий. Ведь для вашего ребёнка это именно так и происходит. В соцсетях он многому обучается, на его взгляд.
Ни в коем случае не надо ругать ребёнка за то, что он подписан на различные деструктивные сообщества, спокойно с ним поговорите. Принцип соцсетей таков, что если он там, то от деструктива не уйти, просто потому, что он там везде.
Риски взаимодействия в социальных сетях.
- Пропаганда алкоголя, вейпов, снюсов, наркотиков и других наркотических средств.
Просмотр видео (https://www.youtube.com/watch?v=vQWhCT-BVO8&t=547s).
- Пропаганда самоубийства среди несовершеннолетних.
Сейчас группы «смерти» распознать по названию – невозможно. Их распознают только по содержанию групп, сообществ, беседок, чатов, в которых ребенок проявляет активность.
Распространены следующие суицидальные течения:
- Продвигающие депрессивные и панические идеи, шутки про смерть, неоднозначно интерпретируемые цитаты из поэм и стихов. При этом, информация может дробиться на части, контекст подаваться с различной смысловой нагрузкой.
- Продвигающие бесцельность существования.
- Использующие метод повторения. На странице постоянного повторяются такие слова и картинки, как многоэтажные дома, виселицы (петли), лезвия, таблетки, море, океан, полеты с высоты, погружение в воду, кровь, самоповреждение. Иногда многократно упоминаются слова «смерть», «умру», «повешусь» и пр. Ребенок, продолжительно просматривающий такой контент, «программируется» на совершение деструктивных действий.
Есть один признак, который практически со стопроцентной вероятностью указывает на опасность группы. Если вы видите в закреплённом посте группы описание о том, что посты данной группы не призывают к чему-то, то дальше можете её даже и не листать: именно ко всему описанному, эта группа совершенно точно прямо и призывает. Группа наполнена именно тем, к чему она «не призывает».
Детей насильно отрывали от родителей, и делалось это через определенный контент. Вот какие сообщения-инструкции о том, как вести себя с родителями выкладываются в сети, в суицидальных группах, да и не только в них.
Ребенка сначала отучают от уважения к семье, а потом от уважения к коллективу. В итоге, такой ребенок не представляет никакой угрозы и его можно использовать, применив любой способ воздействия, − шантаж, гипноз, уговор, одним словом, манипуляцию. Вовлечение в суицидальные игры и другие экстремистские группировки детей − это практически безопасный заработок для всех членов преступных группировок, так как все делает сам ребенок, от которого можно легко избавиться, которым легко управлять, который способен обучиться и который способен стать бесплатным помощником и подельником.
Говоря об открытых группах, мы обязаны четко понимать, что есть и закрытая сеть, в которой показывают и внедряют то, что не выдержит ни один взрослый со здоровой окрепшей психикой, и что эти открытые группы имеют связь (хотя и разную) с группами закрытыми.
Допустим, ребенку приходит письмо со ссылкой на какой-то файл. Видеофайл. Вы открываете его, и Вам приходит программка-шпион, по которой видно все, что он делает, что ест, куда идет. Но он об этом не догадывается. Наборы идут именно в депрессивных группах, где происходит наблюдение за детьми, отбор и шлифование эмоционального состояния.
Также в социальных сетях практикуется создание огромного количества разного рода непонятных, без ясно выраженной цели бесед, квестов, игр. Таким образом, создатели этих групп, прощупывают эмоциональное состояние ребенка.
ВКонтакте же такие собеседования, тестирования и квесты (совершенно бесплатные) − не поддаются исчислению. Следы путают именно внутри аккаунтов новичков и активных пользователей, которые потом переходят в статус кураторов и рекламных агентов таких групп.
- Пропаганда садизма.
В социальной сети vk.com существует множество сообществ и групп пропагандирующих насилие. Как правило, это истории садистского убийства, описанного во всех страшных подробностях. Особенность этих историй в том, что маленького читателя обычно ставят на место убийцы, а не жертвы что очень важно.
Эти сообщества создают в детских головах эстетику отвратительного. Для подписчиков этих групп вид крови и убийств становится уже не просто чем-то нормальным, а тем, что их восхищает. Самое страшное, что происходит это все в то время, когда у ребенка закладываются основные ориентиры и представления о том, что такое хорошо, а что такое плохо. Это важный момент, ведь само понятие о том, что такое красиво, оно закладывается именно в детстве и остается с человеком потом на всю жизнь, и это потом будет не исправить уже никак. Детская психика очень пластична, и подсев на такой контент, дети очень быстро к нему привыкают и начинают во всем этом видеть красоту. Если вы почитаете комментарии детей в этих группах, то вы заметите, что чем кровавее и отвратительнее рисунок, тем больше восторженных комментариев. Их планомерно приучат к эстетике отвратительного.
- Кибербуллинг.
Кибербуллинг – интернет-травля – это намеренные оскорбления, угрозы, сообщение другим компрометирующих данных с помощью современных средств коммуникации: компьютеров, мобильных телефонов, электронной почты, Интернета, социальных сетей, блогов, чатов и т.д. Интернет-травля может осуществляться также через показ и отправление резких, грубых или жестоких текстовых сообщений, передразнивание жертвы в режиме онлайн, размещение в открытом доступе личной информации, фото или видео с целью причинения вреда или смущения жертвы; создание фальшивой учетной записи в социальных сетях, электронной почты, веб-страницы для преследования и издевательств над другими от имени жертвы и т.д.
Интернет-травля отличается от других видов насилия тем, что позволяет обидчику сохранить анонимность и вероятность быть непойманным.
- Кибербуллингом занимаются в основном подростки – с 11 до 16 лет. В этом возрасте человек особенно психологически неустойчив, он остро реагирует на критику и оскорбления, ему важно быть частью группы и круто выглядеть.
- Травля может начаться ещё в офлайне, в тех местах, где ребёнок проводит много времени, чаще всего в школе, а уже после перейти в интернет. Бывает и наоборот – сетевая агрессия перерастает в реальную.
- Преследователи, которых называют «булли», «тролли», «мобберы» и «киберхулиганы», пишут гадости в соцсетях и мессенджерах, размещают компрометирующие видео на YouTube, публикуют личные фотографии жертвы.
- «Булли» обычно высмеивают какие-то физические недостатки или особенности человека – внешность, манеру одеваться или поведение. При этом жертвой может стать абсолютно любой ребёнок.
- С последствиями кибербуллинга детям приходится справляться в реальном мире: жить в страхе, переводиться в другие школы, работать с психологом.
- В самых трагических случаях ребёнок может причинить себе или обидчикам какой-то физический вред или даже совершить суицид.
Основные правила безопасности. Нельзя добавлять в друзья или открывать свою страницу, если:
- у пользователя совсем нет фотографий;
- у странички большое количество подписчиков, но отсутствует активность;
- группы, в которых он участвует, тебя смущают, вызывают неприязнь;
- пользователь сразу начинает задавать личные вопросы;
- у вас нет общих друзей и знакомых;
- на страничке доступна странная, неприятная, непонятная и смущающая тебя информация.
- Зависимость.
Одна из наиболее важных проблем социальных сетей состоит в том, что социальные сети вызывают зависимость. Основные причины «Интернет зависимости» – это недостаток общения со сверстниками и значимыми людьми; недостаток внимания со стороны родителей; неуверенность в себе и своих силах; желание быть «как все»; склонность к быстрому «впитыванию»; отсутствие любимых занятий, увлечений, хобби; стремление не отставать от своих сверстников в их увлечениях виртуальным миром.
Как распознать зависимость:
üОцените, сколько времени ваш ребенок проводит в сети, не пренебрегает ли он из-за работы за компьютером своими домашними обязанностями, выполнением уроков, сном, полноценным питанием, прогулками.
ü Поговорите с ребенком о том, чем он занимается в интернете. Социальные сети создают иллюзию полной занятости – чем больше ребенок общается, тем больше у него друзей, тем больший объем информации ему нужно охватить – ответить на все сообщения, проследить за всеми событиями, показать себя. Выясните, поддерживается ли интерес вашего ребенка реальными увлечениями, или же он просто старается ничего не пропустить и следит за обновлениями ради самого процесса. Постарайтесь узнать, насколько важно для ребенка общение в сети и не заменяет ли оно реальное общение с друзьями.
üПонаблюдайте за сменой настроения и поведения вашего ребенка после выхода из интернета. Возможно он будет подавлен, раздражителен, беспокоен, у него появится нежелание с кем-либо общаться. Так же возможны головные боли, боли в спине, расстройства сна, снижение физической активности, потеря аппетита и др.
Как справляться с Интернет зависимостью:
- Не запрещайте ребенку пользоваться интернетом, но постарайтесь установить регламент пользования (количество времени, которые ребенок может проводить онлайн, запрет на сеть до выполнения домашних уроков и пр.).
- Ограничьте возможность доступа к интернету только своим компьютером или компьютером, находящимся в общей комнате– это позволит легче контролировать деятельность ребенка в сети.
- Попросите ребенка в течение недели подробно записывать, на что тратится время, проводимое в интернете. Это поможет наглядно увидеть и осознать проблему, а также избавиться от некоторых навязчивых действий – например, от бездумного обновления странички в ожидании новых сообщений.
- Попробуйте перенести кибердеятельность в реальную жизнь. Например, для многих компьютерных игр существуют аналогичные настольные игры, в которые можно играть всей семьей или с друзьями – при этом общаясь друг с другом «в живую». Важно, чтобы у ребенка были не связанные с интернетом увлечения, которым он мог бы посвящать свое свободное время.
- Дети с интернет-зависимостью субъективно ощущают невозможность обходиться без сети. Постарайтесь тактично поговорить об этом с ребенком. При случае обсудите с ним ситуацию, когда в силу каких-то причин он был вынужден обходиться без интернета. Важно, чтобы ребенок понял – ничего не произойдет, если он на некоторое время «выпадет» из жизни интернет-сообщества.
- Помогайте ребенку участвовать в общении вне интернета. Поощряйте участие ребенка в тех видах деятельности, которые объединяют детей с одинаковыми интересами.
- Подумайте, чем можно заинтересовать вашего ребенка. Часто дети проводят много времени в интернете не потому, что это им так нужно, а потому, что им не предлагается альтернатива.
«Родительский контроль».
Наиболее эффективными программами родительского контроля являются Kaspersky Safe Kids для Android и GoogleFamilyLink. Но, помимо, множества положительных характеристик, данные программы имеют и свои минусы. Основным из которых является то, что по названиям групп определить меру деструктивности нельзя. У взрослых людей просто нет столько времени, чтобы в этом во всем подробно разбираться.
Простого ответа на вопрос «Что делать?» нет. Каждый ребенок – уникальная личность, все семьи – разные, поэтому универсального средства нет. Но есть принцип, следуя которому можно сохранить психику ребенка в нормальном состоянии и оградить его от всего этого. Антивирус от всей этой гадости должен быть у ребенка всегда с собой, и этот антивирус – это система ценностей и убеждений, понятий о том, что такое хорошо, и что такое плохо. Ребенок под влиянием добрых фильмов и хороших книг, с развитым художественным вкусом, четкими представлениями о том, что такое хорошо, а что такое плохо, с большой вероятностью отвергнет деструктивный контент в социальных сетях.
Перечень вопросов для законных представителей несовершеннолетних:
- Основные правила безопасного поведения в социальные сетях.
- Способы защиты от кибербуллинга.
- Суицидальные группы в интернете и как их распознать.
- Основные виды угроз в социальных сетях.
Список литературы:
- Бабаш, А. В. Информационная безопасность : лабораторный практикум / А. В. Бабаш, Е. К. Баранова, Ю. Н. Мельников. – М. : КноРус, 2019. – 432 c.
- Гришаева, Н.А. Буллинг в школе / Н. А. Гришаева // Психологические науки: теория и практика. – М. : Буки-Веди, 2015. – С. 66–68.
- Кузнецова, А.В. Искусственный интеллект и информационная безопасность общества / А. В. Кузнецова, С. И. Самыгин, М. В. Радионов. – М. : Ру-сайнс, 2017. – 64 c.
- Синягин, Ю.В. Детский суицид. Психологический взгляд / Ю. В. Синягин, Н. Ю. Синягина. – М. : Каро, 2017. – 176 с.
Семья как персональная микросреда жизни и развития ребенка. Нравственные и культурные ценности семьи
Главное назначение семьи — воспитание детей. Семья — персональная среда жизни и развития ребенка, качество которой определяется рядом параметров. Социально-культурный параметр зависит от образовательного уровня родителей и их участия в жизни общества; социально-экономический определяется имущественными характеристиками и занятостью родителей на работе; технико-гигиенический зависит от условий проживания, оборудованности жилища, особенностей образа жизни; демографический определяется структурой семьи. Какую бы сторону развития ребенка мы не взяли, всегда окажется, что решающую роль в его эффективности на том или ином возрастном этапе играет семья.
Главными функциями семьи являются:
* воспитательная;
* оздоровительная;
* духовно-нравственная;
* познавательно-образовательная;
* бытовая;
* трудовая;
* культурно-просветительная;
* досугово-творческая;
* стимулирующая самостоятельный опыт личности;
* охранно-защитная.
Главные задачи семейного воспитания это:
* гармоническое развитие ребенка;
* забота о здоровье детей;
* помощь в учении;
* трудовое воспитание и помощь в выборе профессии;
* помощь в социализации личности;
* формирование опыта гуманных, эмоционально-нравственных отношений;
* забота об общекультурном и интеллектуальном развитии;
* развитие интересов, склонностей, способностей и творчества;
* подготовка к самовоспитанию и саморазвитию;
*половое воспитание, подготовка к будущей семейной жизни.
Итак, главными, вечными компонентами семейного воспитания остаются:
* климат семейного воспитания (традиции, уют, отношения);
* режим семейной жизни;
* содержание деятельности (отца, матери, дедушки, бабушки, детей).
Современные семьи, развиваются в условиях качественной и противоречивой общественной ситуации. С одной стороны, наблюдается поворот общества к проблемам и нуждам семьи, разрабатываются и реализуются комплексные целевые программы по укреплению и повышению ее значимости в воспитании детей. С другой стороны, наблюдаются процессы, которые приводят к обострению семейных проблем. Это прежде всего падение жизненного уровня большинства семей, рост числа разводов, отрицательно влияющих на психику детей, увеличение числа неполных и имеющих одного ребенка семей. Значительная часть подростков отдаляется от родителей. Следовательно, в сложных современных условиях семье требуется систематическая и квалифицированная помощь со стороны школы. Только в процессе взаимодействия педагогов и родителей можно успешно решать проблему развития личности школьника.
Процесс взаимодействия семьи и школы должен быть направлен на активное включение родителей в учебно-воспитательный процесс, во внеурочную досуговую деятельность, сотрудничество с детьми и педагогами.
Семья является фактором социализации личности. В семье происходит интенсивный контакт ребенка с родителями и другими взрослыми членами семейной группы. Именно в семье формируются культура поведения и внешнего вида, происходит развитие культурных интересов и потребностей.
Семья, выполняя свои функции, осуществляет подготовку нового поколения к жизни. Семейные отношения, воспитательное воздействие родителей, всех членов семьи на детей, социализация личности в семье выступают решающим фактором развития и формирования личности. Педагогика семьи всегда была в центре внимания народа. Первыми воспитателями детей являются отец и мать. Народ рассматривал семью как колыбель человечества, как основной фактор формирования свободной личности, на ступени развития детей младшего школьного возраста.
Cемья — исходное пространство человеческих связей и отношений, где закладываются основы гуманистических отношений и доверия человека к человеку. «Семейная жизнь для ребенка — то же, что для взрослых общественная. Душа его питается впечатлениями, полученными в семье. Опыт семейной жизни ребенка формируется «весьма рано», обнимает все людские отношения, которые доступны наблюдению ребенка.
Семья является важнейшим институтом социализации личности. Именно в семье человек получает первый опыт социального взаимодействия. На протяжении опре- деленного времени семья вообще является для детей единственным местом получения такого опыта. Семью можно рассматривать в качестве модели и формы базового жизненного тренинга личности. Социализация в семье происходит как в результате целенаправленного процесса воспитания, так и по механизму социального научения. В свою очередь, сам процесс социального научения также идет по двум основным направлениям. С одной стороны, приобретение социального опыта идет в процессе непосредственного взаимодействия ребенка с родителями, братьями и сестрами, а с другой стороны, социализация осуществляется за счет наблюдения особенностей социального взаимодействия других членов семьи между собой.
Воспитательный потенциал семьи и эффективность его реализации обусловлены многими социальными (политическими, экономическими, демографическими, психологическими) факторами объективного и субъективного характера. К ним относятся:
– факторы макросреды и те изменения, которые в ней происходят;
– структура семьи (нуклеарная или многопоколенная, полная или неполная, многодетная или малодетная);
– материальные условия ее жизнедеятельности (уровень доходов, жилищные условия, благоустроенность быта и др.);
– личностные характеристики родителей (социальный статус, уровень образования, общая и психолого-педагогическая культура, ориентации и установки на воспитание и образование детей);
– психологический климат в семье, система и характер взаимоотношений между ее членами, их совместная деятельность;
– помощь семье со стороны общества и государства в образовании и воспитании детей, социализации подрастающего поколения.
Исследования показали что, нравственно-эмоциональный климат семьи в значительной мере формируется отношениями между отцом и матерью. Социализация, нравственное и психическое развитие детей в семье зависят от степени гармоничности супружеских отношений.
Практика показывает, что наиболее высоким воспитательным потенциалом обладает тип семьи, основанный на равенстве и партнерстве. Эгалитарные супружеские отношения способствуют развитию у детей таких качеств, как доброта, трудолюбие, дисциплинированность, умение постоять за себя, самостоятельность, бескорыстие, скромность, ответственность, самокритичность. Дети из таких семей лучше подготовлены к роли будущего семьянина, проявляют большую заботу о родителях, содержание их жизненных целей представляет большую социальную ценность, чем у детей из других семей.
Опыт работы свидетельствует, что такие качества детей, как ответственное отношение к учебе, трудолюбие, общительность, отзывчивость и ряд других, непосредственно коррелируют с отсутствием серьезных конфликтов между родителями. В конфликтных семьях у детей формируются противоположные качества – безответственное отношение к учебе, нежелание трудиться, замкнутость, недоброжелательность.
Более важным в плане семейного воспитания и социализации являются отношения между родителями и детьми. Негативные качества личности возникают при дефиците родительской любви, когда дети не получают необходимого заряда положительных эмоций, лишены родительской привязанности. Ребенок в такой семье растет пассивным и неуверенным, агрессивным и беспокойным.
Также существует дефицит общения родителей с детьми. Например, в настольные игры (шахматы, шашки, лото и др.) играли с детьми достаточно часто родители в 64% семей, а в 10% семей это не практиковалось вообще. Ходили с детьми на лыжах, катались на коньках 55% родителей, а 12% — не делали этого никогда. Среди видов занятий с детьми в рабочие дни чаще всего отличались чтение, беседы. Далее контроль домашних заданий, игры и обучение трудовым навыкам. Большое значение для социализации детей имеет их включение в различные виды деятельности семьи, их приобщение к труду. Участие детей в семейном хозяйственно-бытовом труде необходимо не только в чисто практических целях, но и с точки зрения их воспитания и подготовки к самостоятельной жизни, а также укрепления связей поколений в семье.
Необходимо родителям вовлекать детей в трудовую жизнь семьи для развития его воли, настойчивости, дисциплинированности, чувства долга и ответственности. Золотое правило педагогики дошкольного периода: «Не делать за ребенка того, что он может сам сделать, что ему нужно самому сделать и, следовательно, что он должен сам сделать. Детский труд в семье — действенное средство социализации детей. Дети должны сознавать и чувствовать, что они не только послушные исполнители заданий взрослых, но члены трудовой семьи, ценные помощники взрослых.